Kunst als medicijn: deze nieuwsbrief maakt jou NU gezonder
Vol (gratis) kunsttips!
Zwitserse artsen in Neuchâtel kunnen voortaan gratis museumbezoeken voorschrijven als medicatie. Dit is niet nieuw: artsen in onder meer Brussel en Montreal gingen hen voor, en ook in Nederland zijn er op dit vlak initiatieven geweest, bijvoorbeeld door het Dordrechts Museum. Niet vreemd, gezien de uitkomsten van een in 2019 door de WHO gepubliceerd onderzoek dat de heilzame werking van kunst onderschrijft. Het is dus hoog tijd om het eens te hebben over kunst als medicijn en de vele manieren waarop je dit medicijn zelf vaker kunt nemen.
Volgens het WHO-rapport verbetert kunst onder meer het mentale welzijn, helpt het bij behandeling van neurologische aandoeningen, leidt het tot vitaal ouder worden en vermindert het de kans op cognitieve achteruitgang, kwetsbaarheid en vroegtijdige sterfte. Burn-out, ADHD, hartproblemen, eetstoornissen, depressie, hoofdpijn: de lijst van kwalen waar kunst bij kan helpen is lang. Bovendien is kunst inspirerend, stelt het je in staat je in anderen te verplaatsen en empathie te voelen, geeft het een nieuw perspectief op je leven en is rustig naar kunst kijken ontzettend mindful. Een schilderij dat je raakt, doet denken aan een herinnering van vroeger of er simpelweg prachtig uitziet, kan je hele dag beter maken. Hierdoor voel je je mentaal én fysiek beter. Kunst is een soort multivitamine pil die je algehele welzijn verhoogt.
Niet alleen de Zwitserse artsen hebben momenteel aandacht voor het belang van kunst voor de gezondheid:
Cathelijne Blok werkt aan een boek over dit onderwerp, houd haar Instagram in de gaten voor updates.
Museum Arnhem kondigde onlangs gratis museumtoegang voor Arnhemmers aan.
Aaf Brandt Corstius deed in haar podcast Aaf en Lies lossen het wel weer op een oproep om ons in politiek onrustige tijden te laven aan alles wat mooi, goed en slim is.
Zelf mocht ik te gast zijn bij Villa VdB op Radio 1 om het hierover te hebben! Het fragment is hier terug te luisteren.
Mentale gezondheidscijfers stemmen tegenwoordig droevig en de zin “de wereld staat in de fik” flapt men er net zo terloops uit als de opmerking “lekker weertje, hè?”. Kunst is dan ook een perfect medicijn voor onze tijd. Maar als we zo’n nuttig medicijn tot onze beschikking hebben, waarom nemen we het dan niet vaker? Voor bijwerkingen hoef je niet te vrezen.
Snel door dus naar het belangrijkste gedeelte: lekker kijken! Musea zijn natuurlijk een uitstekende plek om dat te doen, maar helaas is toegang best duur. Het Rijksmuseum presenteert zich bijvoorbeeld als museum van en voor alle Nederlanders, maar is eigenlijk alleen voor Nederlanders die €25 entree kunnen betalen. Gelukkig zijn er een heleboel andere plekken waar je gratis kunst kunt zien. Dat is ook handig als je niet gemakkelijk je huis uit kunt, of op een plek woont waar weinig musea zijn.
In openbaar toegankelijke gebouwen zoals het gemeentehuis, de kerk of het ziekenhuis hangt vaak kunst aan de muren. Buiten is ook volop kunst te vinden, met name op pleinen en in parken, of op die rotonde waar je al talloze keren omheen gereden bent. Als je dan toch ergens op een plein staat, is er kans dat er een kunstmarkt is waar je werk van lokale makers kunt bewonderen. Ook zijn er in veel woonplaatsen galeries te vinden. Je mag daar doorgaans gratis naar binnen, ook als je niet van plan bent iets te kopen. De kans is groot dat je lokale veilinghuis vrij toegankelijke kijkdagen organiseert. De jaarlijkse afstudeertentoonstellingen van kunstacademies zijn vaak gratis te bezoeken. Ben je lid van een bibliotheek? Leen dan ook eens een kunstboek, liefst met grote afbeeldingen in kleur.
Online is ook gratis kunst in overvloed te vinden: veel musea hebben hun collectie (deels) gedigitaliseerd en op hun website geplaatst. Via platforms als Europeana of Google Arts & Culture valt ook oneindig veel kunst en erfgoed te ontdekken. Een fervent kunstliefhebber zal steil achterover slaan van het voorstel om kunst op een computerscherm te bekijken in plaats van in het echt. Maar in tijden van hoge druk op ons zorgsysteem is ieder moment dat wordt besteed aan kunst bekijken, op welke manier dan ook, van waarde.
Bovendien ben ik ervan overtuigd dat kunst als medicijn het meeste effect heeft als je het op een laagdrempelige manier onderdeel van je dagelijks leven maakt. Daarom volgt hier een concrete lijst met leuke kijktips en mooie kunstwerken. Dan ben je straks direct een stukje gezonder als je deze nieuwsbrief uit hebt. Veel plezier!
In 2023 vond in Tokyo de waanzinnige, vrolijk makende groepstentoonstelling Watercolours, Chapter III plaats bij XYZ Collective. Maar als je op dat moment niet toevallig in Tokyo was, hoef je niet te treuren: de hele show is hier online te bekijken. Dit is zo’n tentoonstelling die je laat voelen alsof je brein op precies de juiste plekjes gekieteld wordt. Door de grote variatie aan werken, allemaal gemaakt met aquarel op papier, is er voor ieder wat wils. Laat je verrassen en kies je favoriet!
Watercolours, Chapter III bij XYZ Collective in Tokyo, 2023. Een prachtig voorbeeld dat kunst niet alleen heilzaam is om naar te kijken, maar ook om te maken: twee troostrijke en krachtige fotoseries die Debora Heijne en John Kraft, mijn tante en oom, samen maakten toen Debora borstkanker kreeg. Bekijk hier de serie Touched, die tijdens de behandelingen werd gemaakt en hen de mogelijkheid gaf om regie te houden tijdens een wankele periode in hun leven. Of bekijk hier de serie Amazone die nog steeds wordt aangevuld, waarin de verschillende verbeeldingen van de Amazone laten zien dat er niks mis is met een Amazone-lichaam.
Vind je wat begeleiding bij het mindful kunst kijken wel prettig? Het Van Gogh Museum heeft meditatievideo’s online staan met een aantal van hun kunstwerken, je vindt ze hier.
Voor wie wel naar een museum kan en wil gaan, raad ik graag de tentoonstelling Oltre Terra van designstudio Formafantasma in het Stedelijk Museum in Amsterdam aan. Deze tentoonstelling draait volledig om schapen. Juist omdat hier één onderwerp zo ontzettend veelzijdig wordt gepresenteerd en uitgediept, is het de perfecte plek om te ontdekken welk van de kunstwerken jou het meest aanspreekt en daar eens goed de tijd voor te nemen. Zelf vond ik het heel verrassend om eens stil te staan bij de rol van schapen in ons leven en op onze planeet.
Tot slot is ook de tentoonstelling Sex: Jewish positions in het Joods Museum een aanrader, met een verrassende en veelzijdige kijk op seksualiteit in de Joodse cultuur.
En dan nu twee kunstwerken om direct even te bekijken, hier en nu, op je telefoon of computer. Ik zet er nauwelijks uitleg bij, zodat je lekker zelf kunt kijken in plaats van lezen.
Een werk om je in te verliezen, van Georgia O’Keeffe. Welke associaties of herinneringen roept het bij je op?
De zeventiende-eeuwse kunstenaar Jacobus Vrel is ontzettend mysterieus. Niet alleen omdat we erg weinig van hem weten, maar vooral omdat hij (te) gekke schilderijen maakt. Kijk bijvoorbeeld eens naar dit straatje dat hij schilderde - het lijkt haast een kubistisch schilderij uit de twintigste eeuw, maar Vrel kwam er al een paar honderd jaar eerder mee.
Tot slot zijn ook de handgetekende banners in deze nieuwsbrief een poging om wat extra onverwachte kleuren en vormen op jouw netvlies te laten verschijnen. Ik zou dit graag vaker willen doen, met tekeningen van anderen. Lijkt het je leuk om handgetekende banners voor m’n nieuwsbrief in te sturen? Laat het me weten door te reageren op deze mail, of via isabelheijne@hotmail.com.
Bedankt voor het lezen/kijken en tot snel! Als je dat nog niet gedaan hebt, help je mij enorm door je via onderstaande knoppen te abonneren of deze nieuwsbrief te delen.
Tip: een Museumkaart (voor 75 euro per jaar onbeperkt toegang tot meer dan 500 musea in Nederland - inclusief het Rijksmuseum 😊)